ΟΧΙ ΣΤΟ ΣΤΙΓΜΑ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΑΡΡΩΣΤΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟ
Η λέξη στίγμα προέρχεται από τη αρχαία ελληνική λέξη "στίζω", που σημαίνει πιέζω ένα αιχμηρό αντικείμενο

στο δέρμα (μια καρφίτσα, για παράδειγμα). Αυτό συνήθως αφήνει σημάδι. Αυτή, λοιπόν, είναι και η έννοια της λέξης σήμερα. Ένα σημάδι σαν αυτό που αφήνει το σίδερο που μαρκάρει τα ζώα. Κι επειδή τα σημάδια αυτά χρησιμοποιούνται κυρίως ως τιμωρία ή για να ξεχωρίζουν οι "ανεπιθύμητοι", η λέξη έχει πλέον μια πολύ αρνητική έννοια.

Για να καταλάβετε γιατί το στίγμα είναι τόσο αρνητικό, σκεφτείτε μερικά στίγματα της πρόσφατης ιστορίας. Για παράδειγμα, την κορδέλα που ήταν υποχρεωμένοι να φορούν οι Εβραίοι στο μπράτσο τους. Πιο πίσω στην ιστορία, κάποιες κοινωνικές ομάδες μάρκαραν με καυτό σίδερο το μέτωπο των γυναικών με υποτιθέμενα ελεύθερα ήθη με το γράμμα "A" για τη λέξη adulteress - μοιχαλίδα.

Αυτά ήταν σημάδια για να ξεχωρίσουν κάποια άτομα από την "υπόλοιπη" κοινωνία, να τα περιθωριοποιήσουν, να τα εξοστρακίσουν. Αν συναναστρεφόσασταν τέτοια «σημαδεμένα» άτομα, μπορεί να σημαδευόσασταν και εσείς μ' αυτό τον τρόπο.

Γιατί υπάρχει λοιπόν το στίγμα της ψυχικής αρρώστειας; Ποιο είναι το πρόβλημα με το να είναι κάποιος ψυχικά άρρωστος;
Οι άνθρωποι με ψυχικές ασθένειες υποφέρουν όχι μόνο λόγω της  πάθησής τους αλλά συχνά και εξαιτίας του κοινωνικού στίγματος που ακολουθεί την ψυχική νόσο. Η στάση αυτή του κόσμου έχει δύο συνέπειες:

I. Οι πρώην ασθενείς δυσκολεύονται να επανενταχθούν στην κοινωνία, να βρουν σπίτι, να βρουν εργασία ικανή να τους συντηρήσει ή να έχουν μία φυσιολογική κοινωνική ζωή. Για κάποιον που μόλις βγήκε από το ψυχιατρείο, ένας τέτοιος αποκλεισμός μπορεί να τον οδηγήσει πάλι σ' αυτό.

II. Οι ασθενείς δεν προσέρχονται για θεραπεία όταν την χρειάζονται επειδή υπάρχει φόβος ότι αν μαθευτεί ότι αντιμετωπίζουν ψυχολογικά προβλήματα  θα υπάρξουν κοινωνικές συνέπειες γι’ αυτούς και την οικογένειά τους. Αυτό αποτελεί σοβαρό πρόβλημα διότι χωρίς θεραπεία δεν υπάρχει βελτίωση και ανακούφιση και η λειτουργικότητα και η ποιότητα ζωής των πασχόντων επηρεάζεται καθώς το πρόβλημα συνεχίζεται.

Οι περισσότερες έρευνες αποδεικνύουν ότι η προκατάληψη και οι στερεότυπες αρνητικές απόψεις απέναντι σε άτομα που πάσχουν από σχιζοφρένεια  χαρακτηρίζουν τον γενικό πληθυσμό. Τα άτομα που πάσχουν από σχιζοφρένεια θεωρούνται επικίνδυνα. Αυτό είνας μύθος. Από πουθενά δεν προκύπτει ότι τα άτομα αυτά προβαίνουν σε αδικοπραξίες συχνότερα σε σχέση με αυτούς που θεωρούνται υγιείς.

Παρόλο που το μεγαλύτερο ποσοστό των ψυχικά ασθενών δεν παρουσιάζει επιθετική συμπεριφορά και το ποσοστό των βίαιων εγκλημάτων που διαπράττονται από ψυχικά ασθενείς είναι πολύ μικρό, εντούτοις έχουν δημοσιευτεί πολλές αναφορές που συνδέουν την βία με την σχιζοφρένεια. Πόσες φορές δεν  έχουμε παρακολουθήσει ταινίες όπου ο «μανιακός δολοφόνος», ένα ''ανθρωπόμορφο τέρας'', σπέρνει τον πανικό.

Τα άτομα που πάσχουν από σχιζοφρένεια, συναντούν σε μεγαλύτερο βαθμό την απόρριψη από την κοινότητα σε σχέση με άλλες ψυχικές ασθένειες όπως  η κατάθλιψη κ.α. Ο στιγματισμός συνδέεται άμεσα με τον περιορισμό των κοινωνικών επαφών, την έλλειψη  προσβασιμότητας σε διάφορους κοινωνικούς ρόλους - επάγγελμα - οικογένεια- γάμος.

Επιπλέον, πέρα από τους ασθενείς στιγματίζονται και οι οικογένειές τους και οι φίλοι τους. Τα μέλη της οικογένειας που φροντίζουν τον ψυχικά ασθενή αισθάνονται μόνοι και απομονωμένοι, δεν έχουν σε ποιον να απευθυνθούν, αισθάνονται υπαίτιοι πολλές φορές για το πρόβλημα υγείας που αντιμετωπίζει το παιδί τους, αισθάνονται απελπισία και φόβο για το μέλλον. Τα αισθήματα αυτά προέρχονται από την άγνοια και την έλλειψη ενημέρωσης καθώς και  την προκατάληψη του κόσμου  όσον αφορά την ψυχική νόσο.

Δεδομένων όλων αυτών των συνεπειών είναι επιτακτική ανάγκη προώθησης προγραμμάτων αποστιγματοποίησης. Μέσα στο πλαίσιο αυτό ο Παγκόσμιος Οργανισμός Ψυχιατρικής δημιούργησε το πρόγραμμα ‘’open the doors’’ το οποίο σήμερα εφαρμόζεται σε 27 χώρες. Τα προγράμματα  απαιτούν την συμμετοχή και συνεργασία των ασθενών που νοσούν από ψυχικές διαταραχές, των οικογενειών τους καθώς και των φορέων Ψυχικής Υγείας. Τα προγράμματα αυτά περιλαμβάνουν:

I. ψυχοεκπαίδευση των ασθενών και των οικογενειών τους πάνω στην ψυχική νόσο. Άνθρωποι που ζουν με ασθενή που νοσεί από ψυχική αρρώστεια αντιμετωπίζουν την ασθένεια με λιγότερο φοβο. Αυτό φανερώνει ότι όσο καλύτερα γνωρίζουμε την ψυχική ασθένεια τόσο μικραίνει η κοινωνική απόσταση ανάμεσα στον ψυχικά ασθενή  και την κοινότητα.

II. ενημέρωση και πληροφόρηση του κοινού για την ψυχική αρρώστεια  με στόχο την καλυτέρευση των γνώσεων πάνω στη ασθένεια, τα συμπτώματα αυτής, τις πιθανές αιτίες εμφάνισης και τις διάφορες θεραπευτικές μεθόδους. Η κατανόηση της νόσου μπορεί να γκρεμίσει τις αρνητικές στερεότυπες ιδέες  και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των ψυχικά ασθενών και την κοινωνική τους επανένταξη στο σύνολο.

III. με εκπαιδευτικές εκστρατείες σε συγκεκριμένες ομάδες ατόμων όπως αστυνομία  σχολεία κ.α.. Η ιδέα αυτή αρχικά εφαρμόστηκε στη Γερμανία όπου μία ομάδα που απαρτιζόταν από ψυχικά ασθενείς και φορείς Ψυχικής υγείας πραγματοποίησαν ενημερωτική εκστρατεία στο αστυνομικό τμήμα της πόλης και σε ένα σχολείο. Στο αστυνομικό τμήμα ενημέρωσαν τους εργαζόμενους  για την ασθένεια ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τα περιστατικά που θα προκύψουν με ψυχικά ασθενείς με λιγότερο φόβο , χωρίς προκατάληψη και με κατάλληλη προσέγγιση λαμβάνοντας υπόψη την νόσο. Στην περίπτωση του σχολείου δόθηκε η δυνατότητα οι μαθητές μέσα από την άμεση επαφή με ψυχικά ασθενείς να κατανοήσουν την ασθένεια και να συνειδητοποιήσουν τις αρνητικές συνέπειες του στιγματισμού αυτών των ανθρώπων.

Και στις δύο περιπτώσεις ο βασικός άξονας επέμβασης ήταν η άμεση επαφή του ψυχικά ασθενή με άτομα από την κοινότητα.

Η Θ.Ε.Ψ.Υ.Π.Α. μετέχει τέτοιων προγραμμάτων που στοχεύουν στην κοινωνική επανένταξη των ψυχικά ασθενών, στη μείωση του στίγματος και την προαγωγή της ισότητας και των ευκαιριών.

Πολίτες που θέλουν εθελοντικά να συνδράμουν το έργο της προς την κατέυθυνση αυτή μπορούν να επικοινωνήσουν μαζί μας στο τηλέφωνο 2410-627363, ή να επισκεφθούν τα γραφεία του οργανισμού που στεγάζονται στην οδό Αγίου Όρους 6 Α στην Ανθούπολη.

Από την επιστημονική υπηρεσία της Θ.Ε.Ψ.Υ.Π.Α.